Czy nowość przynosi zmiany? Nowe partie w polskim systemie partyjnym

Polskie partie polityczne przez długi czas były uważane za ekstremalnie niestabilne. Znikanie ugrupowań zesceny politycznej i pojawianie się w ich miejsce nowych nie pozostaje bez wpływu na inne zjawiska politycznetakie jak poziom chwiejności wyborczej czy zmiany w obszarze systemu partyjnego. Skoro formacje, którymwyborcy udzielili poparcia w poprzednich wyborach przestają istnieć, elektorat przerzuca swoje głosy na innepodmioty, co zwiększa chwiejność wyborczą i prowadzi do zmian w katalogu partii składających się na systempartyjny. Jednak powstanie nowej partii nie zawsze oznacza nową jakość na scenie politycznej. Czasami zmianadotyczy jedynie nazwy, a program, struktury, działacze (lider, elity partyjne) oraz elektorat pozostają te same.Jednoznaczne określenie partii jako nowej lub starej nastręcza więc wielu problemów, dlatego głównym celemprojektu jest analiza kolejnych ugrupowań pojawiających się na polskiej scenie politycznej i odpowiedź napytanie na ile są one rzeczywiście nowe, a na ile stanowią kontynuację istniejących wcześniej oraz w jakichobszarach (np. programowy, organizacyjny, personalny, wyborczy) mamy do czynienia z kontynuacją, a wjakich ze zmianami.

 

Badania będą również dotyczyły odpowiedzi na pytania: w jaki sposób uwarunkowaniasystemowe (m. in. system wyborczy, finansowanie partii ze środków publicznych) wpływają na możliwośćzaistnienia partii nowych na arenie wyborczej oraz parlamentarnej. Partie nowe będą analizowane także podkątem tego czy ich geneza (partie zupełnie nowe versus kontynuacja partii istniejących wcześniej) wpływa naszanse przetrwania na scenie politycznej.

Przedmiotem analizy uczyniono wszystkie ugrupowania, które uzyskały co najmniej 3 % głosów wkolejnych wyborach do Sejmu, począwszy od pierwszej całkowicie wolnej elekcji z 1991 r., którą uznano zatzw. „wybory założycielskie”. Analiza będzie mieć charakter porównawczy. Partie, które w 1993 r. pokonaływspomniany próg będą zestawiane z tymi z 1991 r. w celu ustalenia czy, na ile oraz w jakich obszarach stanowiąone kontynuację ugrupowań istniejących wcześniej, a w jakim zakresie można je uznać za partie nowe. Zabiegten zostanie powtórzony dla wyborów z roku 1997, 2001, 2005, 2007, 2011, 2015 oraz 2019. Ugrupowania będąanalizowanepodwzględemprogramowym,organizacyjnym(formalnystatus,strukturaorganizacyjna),personalnym (lider, elity partyjne, reprezentanci w parlamencie, listy kandydatów) oraz wyborczym (poziomprzesunięcia poparcia wyborczego). Wyniki badań umożliwią odpowiedź na zasadnicze z punktu widzeniatematyki projektu pytanie, a mianowicie: czy wraz z pojawianiem się nowych partii polska scena polityczneulega rzeczywistym zmianom czy – pomimo wymiany partii – mamy do czynienia ze stabilizacją i ciągłościąpewnych opcji politycznych (nurtów), w obrębie których powstają nowe partie. Istotne jest również to, czy partiebędące kontynuacją ugrupowań istniejących wcześniej mają większe szanse na przetrwanie niż partie całkowicienowe. Częścią analizy będzie badanie wpływu uwarunkowań związanych z wybranymi elementami systemupolitycznego (system wyborczy, prawne regulacje dotyczące partii etc.) na zaistnienie i przetrwanie nowychpartii na arenie wyborczej oraz parlamentarnej. Rezultaty badań przyczynią się do opracowania innego sposobuobliczania wskaźnika chwiejności wyborczej dla kolejnych wyborów w Polsce, co pozwoli wykazać, że poziomtej chwiejności jest mniejszy niż dotychczas przyjmowano ze względu na fakt, że nie wszystkie partie, któreuważano za nowe są w istocie nowe.

Projekt ma innowacyjny charakter. Po pierwsze, polskie partie nie były do tej pory badane pod kątemprezentowanego przez nie poziomu nowości. Po drugie, projektowane badania nie tylko pozwolą na spojrzeniena dychotomię stare versus nowe partie w Polsce z nowej perspektywy, ale również przyczynią się do nowegospojrzenia na takie zjawiska jak chwiejność wyborcza lub zmiana systemu partyjnego w innych systemachpolitycznych,wktórychwysokipoziomniestabilnościsystemupartyjnegowiązałsięzprzemianamidemokratyzacyjnymi.

 

Skład zespołu:

  • Beata Kosowska-Gąstoł (kierownik projektu)
  • Katarzyna Sobolewska-Myślik
  • Dariusz Stolicki
  • Jakub Krupa

 

Projekt realizowany jest we współpracy z Wydziałem Studiów Międzynarodowych i Politycznych UJ. Członkami zespołu są między innymi badacze z CBIP.

Projekt finansowany przez Narodowe Centrum Nauki, nr projektu2019/33/B/HS5/01757, konkurs OPUS 17.

Publikacje:

B. Kosowska-Gąstoł, Te same, ale czy takie same? Analiza oblicza ideowo-programowego polskich partii politycznych – różneperspektywy metodologiczne, [w:] Postulaty polityczne i wyborcze partii politycznych, red. Aleksandra Kruk, Zielona Góra 2021 https://zbc.uz.zgora.pl/repozytorium/dlibra/publication/66933/edition/59437/content